Procedura szczepień na COVID-19 powoli nabiera tempa i obejmuje coraz szersze kręgi społeczeństwa. Pracodawcy tymczasem zastanawiają się, czy wolno im będzie wymagać od pracowników poddania się szczepieniu pod warunkiem niedopuszczenia do pracy i czy wolno im będzie postawić warunek zaszczepienia się przeciw COVID-19 przy naborze kandydatów do pracy. Zgodnie z art. 222(1) par. 1 Kodeksu pracy, w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe - ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Zgodnie natomiast z art. 20 ustawy z 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, pracodawca może w celu zapobiegania szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych wśród pracowników narażonych na działanie biologicznych czynników chorobotwórczych przeprowadzić zalecane szczepienia ochronne wymagane przy wykonywaniu określonych czynności zawodowych. Katalog wymaganych szczepień i rodzaj czynności zawodowych określa z kolei załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 3 stycznia 2012 r., wydanego na podstawie delegacji ustawowej zawartej w ww. przepisie. Wśród tego wykazu nie ma szczepionki przeciwko COVID-19. Nie odnosi się on także do żadnego wykazu czynności zawodowych, dla których wirus SARS-CoV-2 byłyby biologicznym czynnikiem chorobotwórczym. Przepis ten jednak nie daje więc automatycznej podstawy dla pracodawcy, aby zobowiązać pracownika do szczepienia przeciwko SARS-CoV-2.
Obecnie szczepienie związane z chorobą COVID-19, w myśl rozporządzenia ministra zdrowia z 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych, jak również rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności, nie jest szczepieniem obowiązkowym. Co do zasady pracodawca nie posiada więc uprawnień umożliwiających mu wymaganie od pracownika, jak również kandydata na dane stanowisko, aktualnych szczepień związanych z ww. chorobą. Tym samym, nie może odmówić dopuszczenia pracownika do pracy w przypadku braku takich szczepień.
Pracodawca pomimo obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, nie jest uprawniony do tego, aby zobowiązać pracownika do poddania się szczepieniu ochronnemu. Potwierdza to uzasadnienie do wyroku WSA w Białymstoku z 30 stycznia 2020 r. (sygn. akt II SA/Bk 869/19), zgodnie z którym nikt nie ma prawa zmusić pracownika do ochrony swojego zdrowia poprzez szczepienia profilaktyczne i pracownik ma prawo odmówić poddania się takim szczepieniom. Jednakże odpowiedzialność za ewentualne zachorowanie spada na pracownika, który powinien liczyć się z tym, że w przypadku zachorowania np. na chorobę zawodową, zostanie pozbawiony wszelkich świadczeń odszkodowawczych - zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Pracodawca może, oczywiście, na swój koszt umożliwić przeprowadzenie szczepień wśród pracowników. Odmowa pracownika zaszczepienie się nie może jednak skutkować jego odpowiedzialnością porządkową czy stanowić uzasadnionej przyczyny rozwiązania umowy o pracę.
Co więcej, pracodawca nie ma prawa zadać kandydatowi do pracy pytania o to, czy jest zaszczepiony lub czy planuje się zaszczepić. Naruszyłby w ten sposób m.in. zapisy art. 22(1) kodeksu pracy. Co więcej, odmowa zatrudnienia pracownika z powodu braku szczepienia na COVID-19 mogłaby stanowić zarzut dyskryminacyjny.
Podsumowując, pracownik może wyrazić zgodę na zaszczepienie się, w celu zapobiegnięcia szerzeniu się COVID-19. Musi to być jednak jego dobrowolna decyzja, bez wywierania na niego presji czy przymusu ze strony pracodawcy. Dopóki jednak obowiązek taki nie wynika z przepisów prawa, to pracodawcy pozostaje wyłącznie zachęcać pracowników do szczepień.