Dnia 27 października 2020 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu wydał niezwykle istotny wyrok potwierdzający bezprawność wprowadzenia obostrzeń polegających na zakazie prowadzenia działalności gospodarczej w czasie epidemii wirusa COVID-19 (sygn. akt II SA/Op 219/20).
Sprawa dotyczyły fryzjera, który w kwietniu 2020 roku, po wprowadzeniu obostrzeń wynikających z rozporządzenia covidowego z dnia 19 kwietnia 2020 roku, świadczył usługę na rzecz klienta w swoim salonie, za co został ukarany karą pieniężną w wysokości 10 tysięcy złotych. Sąd anulował decyzję o nałożeniu przedmiotowej kary.
Sąd uznał, że rozporządzenie, na podstawie którego wprowadzono przedmiotowe obostrzenia było bezprawne. Jako podstawę prawną niniejszego rozporządzenia podawano ustawę o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, która zezwala na ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej (tzn. dopuszczenie jej prowadzenia po spełnieniu konkretnych warunków), nie zezwalała jednak na kompletny zakaz tej działalności. W uzasadnieniu wskazano: „W tym więc zakresie kontrolowane rozporządzenie zostało wydane bez upoważnienia ustawowego, nie wykonuje też ustawy, gdyż wprowadza do systemu prawnego treści nieznane ustawie, w tym przypadku wprowadza nieznany ustawie zakaz prowadzenia działalności gospodarczej ze względu na stan epidemii. Dlatego też w tej części opisane rozporządzenie narusza art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, nie spełniając też konstytucyjnych warunków wymaganych dla relacji zachodzących pomiędzy ustawą a rozporządzeniem”.
Sąd wskazał, że w rozporządzeniu powinny być zamieszczane jedynie przepisy o charakterze technicznym, nie mające zasadniczego znaczenia z punktu widzenia praw lub wolności jednostki. Rozporządzenie zgodnie z art. 92 ust. 1 Konstytucji musi więc zostać wydane przez organ wskazany w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Jednocześnie podkreślono, że zgodnie z art. 2 ustawy Prawo przedsiębiorców podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, a ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny (art. 22 Konstytucji).
W uzasadnieniu wyjaśniono, że Rada Ministrów miałaby możliwość wprowadzenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej w sytuacji wprowadzenia na terenie Polski stanu nadzwyczajnego. Taka decyzja nie została jednak podjęta. ”W sytuacji, gdy nie doszło do wprowadzenia któregokolwiek z wymienionych w Konstytucji RP stanów nadzwyczajnych, żaden organ państwowy nie powinien wkraczać w materię stanowiącą istotę wolności działalności gospodarczej” wskazał Sąd.
Sąd pod kątem merytorycznym odniósł się pozytywnie do nałożonych restrykcji. Zaznaczył jednak, że tryb ich wprowadzenia, doprowadził do naruszenia podstawowych standardów konstytucyjnych i praw w zakresie wolności działalności gospodarczej. Dlatego stosując konstytucyjną zasadę z art. 178 Konstytucji RP (zasada podlegania sędziów w sprawowaniu urzędu tylko Konstytucji oraz ustawom), sąd odmówił zastosowania w toku orzekania kontrolowanego rozporządzenia Rady Ministrów z 19 kwietnia 2020 r.
Na marginesie Sąd zwrócił uwagę, że w toku postępowania zostały naruszone również zasady postępowania dowodowego – decyzja o nałożeniu kary pieniężnej została bowiem wydana wyłącznie na podstawie notatki urzędowej policjanta, a strona nie została w toku postepowania przesłuchania, podczas gdy taki obowiązek na organ nakłada art. art. 10 § 1 k.p.a.
Wyrok WSA w Opolu jest o tyle istotny, że rozporządzeniem z dnia 28 grudnia 2020 roku Rada Ministrów ponownie wprowadziła zakaz prowadzenia działalności gospodarczej dla wielu branż gospodarki, popełniając te same błędy – korzystając z drogi rozporządzenia, bez wprowadzenia stanu nadzwyczajnego. To daje więc podstawę przedsiębiorcom do odwoływania się w przypadku otrzymania kary za prowadzenie działalności gospodarczej w czasie trwania przedmiotowych obostrzeń.